Kimekler
Kimekler
Kimeklerin ortaya çıkışı 656 yılına bağlanabilir.
Onların idarecisi Şad Tütik unvanı taşıyordu [377].
840'ta Uygur Kağanlığı yıkılınca Eynür, Bayandur, Tatar gibi boylar Kimeklere katıldı.
Bundan sonra Kimek idarecisine Baygu (Yabgu) denmeye başladı [378].
X. ve XI. asırlara ait bir eserden faydalanan İdrisi
bu sefer onların hükümdarını Canaq İbn Hakan el-Kimeki diye bildirmektedir.
Ebu Dülef'in kaydına göre ise
onlarda kamış yetişiyordu ve onunla yazıyorlardı [379].
İrtiş ve Tarbagatay'da IX-X. asırlara ait ele geçen taş aynaların üzerinde
eski Türk yazıları vardır [380].
Kimeklerin yurtları Yukarı İrtiş boylarıdır.
Kimek adının İki İmek (İki Yimek)'ten geldiği şeklindeki fikir
ilim aleminde kabul edilmektedir [381].
Gök-Türkler ve Uygurlar zamanındaki Çik'lerin devamı da sanılmaktadır [382].
Kimek ülkesinin doğusunda Kırgızların bir kolu yaşıyordu.
Güneyinde Artuş ve Etil nehirleri, batısında Kıpçakların bir kısmı,
kuzeyinde ise gayr-i meskun sahanın bir kısmı bulunuyordu [383].
Kimeklerin bazı alt kabilelere ayrıldıkları anlaşılmaktadır.
Mesela Gerdizi, Kimekleri yedi boy halinde göstermektedir.
Bu boyların adları İmi, İmak, Tatar, Balandur, Hıpçak, Ankaz ve Eclad idi [384].
Ayrıca İmi boyunun Bayavut adlı bir küçük kabilesi vardı ki;
bu kabile daha sonra Moğollar arasında görülecektir [385].
Ancak, Hudud'ül Alem'de Kimeklerin 11 boy halinde yaşadıkları belirtilmiştir [386].
Fakat, boyların hepsinin adı yazılmamıştır.
Sadece Hıfçak (Ifçak), Karkara, Han,
Yagsun ve Yasu gibi boyların adlarından bahsedilmektedir.
Bu eserde Kimeklerin Yemekiye adlı şehirlerinin olduğu kayıtlı ise de
diğer kaynaklarca bu bilgi teyid edilmemiş (Taraz'dan bu şehre seksen günde gidilirmiş),
aksine köylerinin dahi olmadığından bahsedilmiştir [387].
Samur, kunduz, kakım ve tilki kürkleri önemli servetlerini teşkil eden Kimekler
özellikle kışın bu hayvanları avlarlardı.
Maveraünnehirli tacirler Kimek ve Kırgızlara giderler,
onlardan değerli kürkler satın alırlardı [390].
916 yılında Çin'in kuzeyinde Liao (Karahıtay) devleti kurulunca
kuzey batı Çin yani Ordos'taki Kunlar (sarılar) Tarbagatay havalisine gelip
Kimkekleri batıya ittiler ve daha sonra onlarla karıştılar [391].
XI. yüzyılda Kimek adının yerini Kıpçak ve Yimek almıştır.
Bu asırda Yimekler hala İrtiş civarında oturuyorlardı.
İrtiş Irmağı, Kimeklere göre kutsal idi [392].
Hatta Gerdizi'ye göre ilah idi.
XII. yüzyılda bilhassa Bayavutlar olmak üzere Yemekler,
Harezmşah ordusunda yer aldılar [393].
Diğer taraftan Yimak (Kimak) Türklerden bir sınıf olup,
Kıpçaklara mensup idiler [394].
Kaynakça
Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, 2. Baskı (tıpkıbasım), sf: 86-87,
Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl
Kimeklerin ortaya çıkışı 656 yılına bağlanabilir.
Onların idarecisi Şad Tütik unvanı taşıyordu [377].
840'ta Uygur Kağanlığı yıkılınca Eynür, Bayandur, Tatar gibi boylar Kimeklere katıldı.
Bundan sonra Kimek idarecisine Baygu (Yabgu) denmeye başladı [378].
X. ve XI. asırlara ait bir eserden faydalanan İdrisi
bu sefer onların hükümdarını Canaq İbn Hakan el-Kimeki diye bildirmektedir.
Ebu Dülef'in kaydına göre ise
onlarda kamış yetişiyordu ve onunla yazıyorlardı [379].
İrtiş ve Tarbagatay'da IX-X. asırlara ait ele geçen taş aynaların üzerinde
eski Türk yazıları vardır [380].
Kimeklerin yurtları Yukarı İrtiş boylarıdır.
Kimek adının İki İmek (İki Yimek)'ten geldiği şeklindeki fikir
ilim aleminde kabul edilmektedir [381].
Gök-Türkler ve Uygurlar zamanındaki Çik'lerin devamı da sanılmaktadır [382].
Kimek ülkesinin doğusunda Kırgızların bir kolu yaşıyordu.
Güneyinde Artuş ve Etil nehirleri, batısında Kıpçakların bir kısmı,
kuzeyinde ise gayr-i meskun sahanın bir kısmı bulunuyordu [383].
Kimeklerin bazı alt kabilelere ayrıldıkları anlaşılmaktadır.
Mesela Gerdizi, Kimekleri yedi boy halinde göstermektedir.
Bu boyların adları İmi, İmak, Tatar, Balandur, Hıpçak, Ankaz ve Eclad idi [384].
Ayrıca İmi boyunun Bayavut adlı bir küçük kabilesi vardı ki;
bu kabile daha sonra Moğollar arasında görülecektir [385].
Ancak, Hudud'ül Alem'de Kimeklerin 11 boy halinde yaşadıkları belirtilmiştir [386].
Fakat, boyların hepsinin adı yazılmamıştır.
Sadece Hıfçak (Ifçak), Karkara, Han,
Yagsun ve Yasu gibi boyların adlarından bahsedilmektedir.
Bu eserde Kimeklerin Yemekiye adlı şehirlerinin olduğu kayıtlı ise de
diğer kaynaklarca bu bilgi teyid edilmemiş (Taraz'dan bu şehre seksen günde gidilirmiş),
aksine köylerinin dahi olmadığından bahsedilmiştir [387].
Samur, kunduz, kakım ve tilki kürkleri önemli servetlerini teşkil eden Kimekler
özellikle kışın bu hayvanları avlarlardı.
Maveraünnehirli tacirler Kimek ve Kırgızlara giderler,
onlardan değerli kürkler satın alırlardı [390].
916 yılında Çin'in kuzeyinde Liao (Karahıtay) devleti kurulunca
kuzey batı Çin yani Ordos'taki Kunlar (sarılar) Tarbagatay havalisine gelip
Kimkekleri batıya ittiler ve daha sonra onlarla karıştılar [391].
XI. yüzyılda Kimek adının yerini Kıpçak ve Yimek almıştır.
Bu asırda Yimekler hala İrtiş civarında oturuyorlardı.
İrtiş Irmağı, Kimeklere göre kutsal idi [392].
Hatta Gerdizi'ye göre ilah idi.
XII. yüzyılda bilhassa Bayavutlar olmak üzere Yemekler,
Harezmşah ordusunda yer aldılar [393].
Diğer taraftan Yimak (Kimak) Türklerden bir sınıf olup,
Kıpçaklara mensup idiler [394].
Kaynakça
Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, 2. Baskı (tıpkıbasım), sf: 86-87,
Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder